عسل طبیعی گل گندم

عسل شیرین كننده غلیظ و چسبناكی است كه زنبورها آن رابه طور طبیعی برای تغذیه خود می سازند. فرایند ساخت عسل زمانی آغاز می شود كه زنبورها روی گلها می نشینند و شهد آنها را در دهان خود جمع می كنند.این شهد سپس با آنزیمهای ویژه ای در بزاق دهان زنبورها مخلوط می شود،یك فرایند كیمیایی كه آن را به عسل تبدیل می كند.زنبورها عسل را به كندو می برند و آن را در سلولهای دیواره كندو ذخیره می كنند .

عسل به رنگهای سفید،كهربایی،قرمز،قهوه ای و حتی سیاه است.طعم و مزه آن بسته به نوع شهد گل متفاوت است.اكثر عسلهای موجود ازشهد گلهای شبدر،یونجه،خلنگ،گل ابریشم ساخته شده اند.عسل را می توان ازشهد گل آویشن و اسطوخودوس نیز به دست آورد.

تاریخچه

در دوران باستان عسل به عنوان غذا و دارو استفاده می شد.تاریخچه پرورش زنبوربه 700 سال قبل از میلاد می رسد.قرنها عسل به خاطر خواص شیرین فوق العاده و كیمیایی بودن،مقدس بوده.همچنین در جشنهای مذهبی به عنوان پیشكش به خدایان هدیه داده می شد.از عسل همچنین به منظور دارو و روغن پوست و مواستفاده می شد.سالها به علت قیمت گران آن از عسل فقط در آشپزی استفاده می كردند.

شهرت عسل تا قبل از كشف شكر تولید شده از نیشكرو چغندرقند ادامه داشت.پس از آن شكر مورد استقبال فراوانی قرار گرفت چون شیرین كننده ارزانی بود،به این ترتیب عسل جای خود را به شكر داد.از آن زمان به بعد از عسل به علت خواص دارویی و در قنادی ها استفاده می شود.

عسل

این مایع غنی و فوق العاده،محصولی اعجاز آمیزاز زنبورعسل است كه قندی طبیعی وخوشمزه محسوب می شود. گرچه در تمام طول سال در دسترس می باشند ولی در پاییز و تابستان تازه تراند.

فرایند ساخت عسل زمانی آغاز می شود كه زنبورها روی گلها می نشینند و شهد آنها را در دهان خود جمع می كنند.این شهد سپس با آنزیمهای ویژه ای در بزاق دهان زنبورها مخلوط شده و طی یك فرایند كیمیایی به عسل تبدیل می شوند.زنبورها عسل را به كندو می برند و آن را در سلولهای دیواره كندو ذخیره می كنند.

فواید عسل

به جز شهرت آن به عنوان شیرین كننده طبیعی مقوی،تحقیقی نشان داده است كه تركیب منحصر به فرد عسل به عنوان عامل ضد باكتری و آنتی اكسیدانت شناخته شده است.

عسل خام یك ماده ضد باكتری،ضد ویروس و ضد قارچ است.

مزایای بهداشتی عسل مانند دیگر موادغذایی به كیفیت آن بستگی دارد.اما در این مورد،وضعیت فرق می كند چون گرده ای كه روی پای زنبورها جمع می شود با جابجایی زنبور از گیاهی روی گیاه دیگر منتقل می شود.در ضمن،فرآیند ساخت عسل بسیاری از فیتونیوترنهای موجود در عسل خام كه در كندو ساخته می شود را از بین می برد.عسل خام مثلا حاوی مقدار كمی رزین یافت شده در پروپولیس است.پروپولیس یا چسب زنبوری،تركیبی پیچیده از رزین ها و دیگر مواد است كه زنبورهای عسل برای سفت كردن كندو استفاده می كنند و آن را از باكتری و دیگر میكروبها مصون نگه می دارد.رزین ها تنها بخش كوچكی از مواد مغذی گیاهی موجود در پروپولیس و عسل هستند..دیگر مواد مغذی گیاهی یافت شده در عسل و پروپولیس دارای خواص ضد سرطانی و ضد تومور هستند. این مواد شامل caffeic acid  methyl caffeate,phenylethyl caffeate,phenylethyl dimethylcaffeate هستند.تحقیقات نشان داده است كه این مواد با كاهش فعالیت دو آنزیم به نام phosphatidylinositol-specific phospholipaseCوlipoxygenase از سرطان قولون در حیوانات جلوگیری می كنند.

با خوردن عسل فعالیتهای ورزشی را ارتقا داده و زخمها را التیام دهید.

عسل عمدتا به عنوان منبع انرژی مورد استفاده می گرفت،اما تحقیقات اخیر مصرف عسل به عنوان ergogenic aid (غذایی كه كمك به بهبود فعالیتهای ورزشی می كند)و التیام دهنده زخم را امتحان كرده اند.دردوران المپیك های باستانی،ورزشكاران غذاهای خاصی مثل عسل و انجیر خشك می خورند تا نیروی ورزشی خود را بالا ببرند.اخیرا گروهی ازپژوهشگران تحقیق كرده اند كه ورزشكاران از عسل به عنوان ergogenic aid استفاده می كنند.نگهداری غلظت قند خون بعد از تمرین با خوردن كربوهیدراتها قبل، طول و بعد از تمرین برای ذخیره گلیكوژن در ماهیچه ها اهمیت زیادی دارد.(گلیكوژن تركیبی است كه از قند ذخیره شده در آن برای سوختن در ماهیچه استفاده می شود)بنایراین ماهیچه انرژی لازم را داراست و ورزشكاربرای فعالیت مجدد آماده است.لازمه ذخیره گلیكوژن در ماهیچه وجود كربوهیدرات است كه عسل منبع آن است.یكی از خواص دارویی عسل،التیام و بهبود زخم است.در گذشته از آن برای درمان زخم،سوختگی و جراحت استفاده می شد.عسل از دو قند به نام گلوكز و فروكتوز تشكیل شده است كه آب را به خود جذب می كنند. عسل از داخل زخم، آب را جذب كرده و از بیرون آن را خشك میكند بنابراین مانع از رشد باكتری و قارچ می شود.(این دو میكروب در محیط مرطوب زنده می مانند).عسل خام حاوی آنزیمی به نام گلوكز اكسیداز است كه هنگام تركیب با آب، پروكسید هیدروژن،ضد عفونی كننده ملایم ،تولید می كند.

به علاوه آنزیمهای ویژه ای در عسل یافت شده است كه به التیام زخم كمك می كنند،همچنین عسل حاوی آنتی اكسیدانتها و فلاونوئیدهاست كه به عنوان عامل ضد باكتری عمل می كنند.یكی از این آنتی اكسیدانتها پینوسمبرین است كه مختص عسل می باشد و مطالعاتی روی خواص ضد باكتری آن انجام شده است.عسل پاستوریزه نشده فعالیت ضد باكتری علیه استافیلوكوك اریس دارد،یك نوع باكتری كه در محیط وجود داشته و باعث عفونت می شود، خصوصا در زخمهای باز.عسل همچنین مانع رشد Escherichia coli وcandida albicans می شود.عسلهای تیره، عسل گرفته شده از شهد گلهای گندم سیاه وتوپلو، حاوی مقادیر زیادی از آنتی اكسیدانتهاست و عسل خام و پرورده نشده حاوی مواد تقویت كننده است.

عسل برای افراد سالم و افرادی كه كلسترول بالا یا دیابت نوع 2 دارند مفید است.

عسل سالمترین شیرین كننده برای افرادی است كه دیابت نوع 2 یا كلسترول بالا دارند.عسل مصنوعی در بیماران با كلسترول بالا،میزان LDL كلسترول را افزایش می دهد اما عسل طبیعی، كلسترول كلی را 18% و LDL كلسترول 11% و پروتئین واكنش پذیرC را 75 % كاهش می دهد.

در بیماران دیابت نوع 2،عسل طبیعی باعث كاهش چشمگیر قند خون،دكستروز یا ساكروز (قند تصفیه شده)می شود.عسل همچنین حاوی ویتامین B2 و ویتامین B6 ،آهن و منگنز است.بنابراین با خوردن یك قاشق عسل در روز نیاز دارویی شما را كاهش می دهد.

چگونه انتخاب وذخیره كنیم.

عسل را به صورت فله یا در ظرفهای مخصوصی می فروشند كه معمولا پاستوریزه است.البته عسل خام را می توانید در مزارع نیز تهیه كنید،عسل خام پاستوریزه،تصفیه شده نیست.عسلی را خریداری كنید كه 100 درصد خالص باشد.عسلهای ویژه از شهد گلهایی مثل آویشن و اسطوخودوس ساخته می شوند.به یاد داشته باشید كه عسل تیره تر،طعم بیشتری دارد.

از گذشته تا کنون از عسل  در درمان بسیاری از بیماری ها استفاده شده است. مهمترین خاصیت عسل ، ضد میکروب بودن آن است. در حالی که عسل یک ماده کاملاً خوراکی است و بایستی محیط خوبی برای پرورش میکروب ها باشد ، ولیکن میکروب ها در معرض عسل نابود شده و اجساد آنها نیز به مرور از بین می رود. زیرا عسل حاوی آنتی بیوتیک و آنزیم دیاستاز است . در گذشته از این خاصیت عسل  برای از بین بردن پینه های دست و پا سود می جستند.

در قدیم هر دارویی را با عسل  مخلوط می کردند، زیرا خاصیت بهبود بخشی داروها را چند برابر می کرده و امروزه هم از عسل در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می کنند.

• از عسل در فرآورده های ضد سرفه  بطور مستقیم و غیرمستقیم استفاده می شود . مزه مزه و غرغره شربت عسل برای برطرف کردن زخم های دهان و ورم گلو  بسیار سودمند است. عسل ضد آسم است.

• عسل با اینکه بسیار شیرین است، برای دندان ها  و لثه مضر نیست، بلکه لثه ها را سالم می سازد و دندان ها را سفید می کند.

• دستگاه گوارش را پاک می سازد و ضد اسهال است. در تحقیقات ثابت شده اثر بسیار مفیدی برعفونت های معده با هلیکو باکتر پیلوری دارد. از این رو ضد زخم معده  و دستگاه گوارش است.

• عسل در درمان آب مروارید ( کاتاراکت ) مفید است.

• عسل بادشکن است و برای معالجه قولنج روده تجویز می شود و در مسمومیت های غذایی، دستگاه گوارش را پاک می سازد.

• دوست کبد و پادزهر است، پس در بیماری های کبدی مصرف آن مفید است .سکنجبینی که با عسل تهیه می شود، صفرابری اعلاست.

• سنگ های کلیه  و مثانه را از بین می برد. برای این منظور عسل را با کندر باید مصرف کرد.

• عسل خواب آور است و به مبتلایان به بیماری کم خوابی  توصیه می شود که قبل از خواب چند قاشق مرباخوری عسل میل کنند.

• برای رفع کم اشتهایی  مفید است و کلاً جریان خون را در بدن بهبود می بخشد. از این رو به رشد عضلات کمک می کند، پس برای بچه های کم اشتها  و افراد ورزشکار  بسیار مفید است.

• عسل گرفتگی مویرگ ها را باز می کند و برای عروق بسیار مفید است. پس سالمندان  اگر هر روز شربت عسل و لیموی  تازه بنوشند، عمر طولانی تری خواهند داشت.

• حتی موم عسل نیز خواص زیادی دارد و ماسک آن برای صورت، چین و چروک و فرورفتگی های پوست را می پوشاند و پوست را لطیف می کند.

بررسی مقالات سال های 1984 تا 2001 نشان می دهد حداقل 25 تحقیق راجع به اثرات ضد زخم عسل انجام شده که نتایج آنها مثبت بوده است. عسل به عنوان التیام دهنده زخم و نگهدارنده پوست مورد تأیید قرار گرفته است. همچنین 40 مورد دیگر نشان داده ، عسل دارای اثرات ضد خونریزی با موفقیت 88 درصد بوده که این عمل به همراه اثرات ضد میکروب نیز بوده است.

خاصیت ضد میکروبی در عسل با PH حدود 2/3 تا 5 به هیدروژن پراکسید(H2O2) مرتبط بوده که از تغییرات آنزیمی گلوکز به گلوکونیک اسید حاصل می شود. به هرحال اثرضد میکروبی عسل پس از گرم شدن یا در معرض آفتاب قرار گرفتن کاهش می یابد.

عسل های تولیدشده از جنگل و کوه های اروپایی مرکزی بیشتر از درختان کاج(PINUSSPP) و عسل های حاصل از MANUKA در نیوزلند از گیاه LEPTESPERMUM SCOPARIUM دارای خاصیت بسیار قوی ضد میکروبی است و بروی برخی میکروب ها از جمله استافیوکوک اورئوس و اپیدرمیس و استرپتوکوکوس پیوژنز و آنتروباکتریاسه اثرات خوبی دارد. عسلی که در نیوزیلند و استرالیا از گیاه مذکور حاصل می شود در جهان منحصر به فرد بوده و به آن عسل UNIQUE MANUKA FACTOR)) می گویند.

سم شناسی : عسل ماده ای کاملاً خوراکی است ، ولی در موارد استثنایی ممکن است به اسپورعامل بوتولیسم آلوده باشد که ایجاد سم کرده و مسمومیت زاست ، به همین دلیل مصرف آن برای کودکان زیر یک سال ممنوع است. همچنین بعضی افرد ممکن است نسبت به دانه های گرده موجود درعسل حساسیت داشته باشند.

ممکن است بعضی از زنبورها به گل خرزهره و چند گل سمی دیگر عادت کنند و محصول سمی تهیه نمایند که البته این کار به ندرت اتفاق می افتد.

به هر حال از مصرف این ماده بسیار مفید غافل نشوید و از فواید زیاد آن سود بجویید.

منابع :

- زبان خوراکی ها

- ماهنامه دنیای تغذیه

- ماهنامه سلامتی و تغذیه

موسوی – کارشناس تغذیه تبیان

زهر زنبور عسل و زهر مار از یک خانواده هستند و ترکیبات شیمیایی نزدیک به هم دارند، اما کم بودن مقدار زهر آن در هر نیش خوردگی باعث می‌شود شخص با یک یا دو نیش نمیرد. یک انسان عادی با خوردن 20 تا ۴۰ نیش زنبور در آن واحد می‌میرد، با این حال افرادی وجود دارند که نسبت به زهر زنبور عسل حساسیت از خود نشان داده و فقط با یک نیش می‌میرند.

زنبور عسل با نیشی به طول پنج تا شش میلی متر، زهرش را به داخل بدن حشرات یا حیوانات دیگر و انسان تزریق می‌کند، این نیش بین 15تا 16 عدد دندانه یا خار وارونه دارد که پس از فرورفتن آن به داخل بدن پستانداران مانع خروج آن از بدن جاندار می‌شود.

زهر زنبور عسل مانع انعقاد خون شده و باعث گشاد شدن رگ‌ها می‌شود که در نتیجه آن فشار خون پایین می‌آید.

تحقیقات نشان می‌دهد، درصد زنبوردارانی که به علت سرطان می‌میرند، خیلی کمتر از سایر مردم است که علت آن دقیقا مشخص نیست و می‌تواند در ارتباط با زهری باشد که به علت نیش خوردن‌های زیاد وارد بدن زنبور داران می‌شود یا مقدار عسل زیادتری که آن‌ها در مقایسه با سایر مردم مصرف می‌کنند، علاوه بر این امروزه در پزشکی از زهر زنبور عسل در معالجه انواع روماتیسم‌ها استفاده می‌شود.

انبار یا هر جایی که عسل در آن نگهدازی می شود باید پاکیزه و براحتی قابل تمیز شدن باشد ، و در دسترس حشرات ، جانوران و یا آلودگی های نظیر گرد و خاک نباشد . دمای انبار و طول مدت نگهداری نیز بر کیفیت عسل تاثیر می گذارد . اگر عسل را بعد از بسته بندی نهای در دمای 22 تا 25 درجه سانتی گراد انبار کنیم تغییرات آن در سطح قابل قبول بوده و موجب از بین رفتن رنگ ، طعم و آنزیم های عسل خواهد شد . عسلی که مرحله نهایی ( حرارت ) را نگذرانده است باید در دمای کمتر از 10 درجه سانتی گراد نگهداری شود . انجام این کار روی رنگ ، عطر و طعم عسل حتی پس از سالها هیچ تاثیری نخواهد گذاشت . بهترین دما برای نگهداری عسل 7 الی 12 درجه سانتی گراد می باشد .

از آنجائیکه عسل خیلی زود بوهای خارجی را به خود جذب می کند بنابراین نباید آنرا نزدیک موادی مانند پارافین ، قیر ، بنزین و ماهیای دودی نگهداری نمود .
از آنجائیکه عسل شدیدا جاذب الرطوبه است بنابراین در هر جا که نگهداری می شود اعم از جاهای مرطوب ، خشک ، داخل یخچال و قفسه ها باید فقط در ظروف سر بسته با سر پوش محکم باشد .
بر خلاف اغلب مواد غذایی عسل را می توان برای مدت نامحدود نگهداری نمود . عسل طبیعی بسته بندی شده در اثر گذشت زمان کمی از نظر طعم تندتر و از نظر رنگ تیره تر می شود ، اما کیفیت آن در صورتی که در معرض هوا قرار نگیرد تغییر ی نخواهد کرد .
نگهداری عسل به مدت طولانی ، روی ترکیبات آن اثرات زیادی می گذارد ، عسل شبدر محصول سال 1923 با عسل شبدر محصول 1957 ، با هم مقایسه شده است . افزایش میزان هیدروکسی متیل فورفورال ( HMF ) در عسل در طی مدت نگهداری ( زمان و حرارت ) بیانگر کیفیت عسل می باشد . میزان HMF در عسل در طی مدت نگهداری و درجه حرارت را نشان می دهد .
 

در مورد طبیعی یا مصنوعی بودن عسل و طرز تشخیص آنها از یکدیگر عده ای عقیده دارند عسل وقتی که متبلور ، کدر و ته نشین گردد تقلبی است و عسل سالم و طبیعی همیشه صاف و شفاف باقی می ماند و وقتی که عسل خریداری شده پس از مدتی کدر و ته نشین ( شکری زده ) شد ، ناراحت شده و به فروشنده اعتراض می کنند . این هم از نظریه ها و عقاید غلطی است که در کشور ما رایج است .
مصرف کننده ایرانی به ویژه تهرانی ها عسل خوب ، خالص و طبیعی را عسلی می دانند که رنگش کهربایی تیره یا همانند عقیق باشد ، سفت بوده و اصطلاحا کش بیاید ، اگر 24 ساعت در یخچال گذاشته شود ( شکرک ) نزند ، اگر قاشقی از آن برداشته شود قطراتی که سرازیر می شود به صورت باریکه ای ممتد باشد و قطع نشود . عده ای هم تکنیک های خاصی را برای شناسایی توصیه می کنند که پایه و اساس آن معلوم نیست مانند کبریت گرفتن کنار عسل ، ریختن چند قطره روی روزنامه و ...
هیچ کدام از این عقاید ، نظریات و تصورات ارتباطی با عسل از نظر طبیعی یا مصنوعی بودن و همچنین شکرک زدن آن نداشته و ندارد و از نظر عسل شناسان و علم تغذیه بطور کلی مردود است .
لازم به ذکر است که تشخیص عسل طبیعی و مصنوعی به کمک انگشت ، قاشق و یا مزه و غیرو غیر ممکن بوده و فقط به عهده آزمایشگاه و دستگاهی به نام رفراکتومترمی باشد .

استاد آقای دکتر اسفندیار رشید زاده عسل شناس و زنبوردار نمونه کشورمان در این باره می نویسد :
برای مصرف کننده یک راه بیشتر برای تشخیص عسل وجود ندارد : آن هم استفاده از ابزارهایی است که بدن در اختیارش گذاشته است با چشمانش شکل ظاهری عسل را ارزیابی می کند ، با بینی اش آن را بو می کند ، با زبانش آن را مزه مزه می نماید اگر مجموعه باب طبعش بود ، اگر عسل بخصوص عطر و طعم گلها را داشت این عسل ، عسل واقعی ( طبیعی ) است و ارزش آن را دارد که بهای آن را در حد معقول بپردازد .

امروزه در اغلب کشورهای تولید کننده و وارد کننده عمده عسل ، قوانین و مقررات خاصی وضع شده که نه تنها خصوصیات فیزیکی و شیمیایی عسل خالص و حدود تغییرات قابل قبول آنرا مشخص می نمایند بلکه انواع عسل را بر حسب کیفیت و خصوصیات آنها درجه بندی و معرفی می کنند . درجه بندی عسل اساسا بر مبنای خصوصیاتی از قبیل در صد رطوبت یا مواد جامد قابل حل در آب ، طعم یا مزه ، درجه خلوص یا عاری بودن از ناخالصی و صاف بودن آن انجام می شود . بر این مبنا ممکن است عسل را به درجات A ، B ، C ، D تقسیم بندی نمود بطوریکه درجه A از انواع عالی ، B بسیار خوب ، C خوب و D متوسط یا زیر استاندارد معرفی گردند .
معمولا تولید کنندگان قادر به درجه بندی عسل خود نیستند و نیازی به اینکار ندارند ولی در مورد صادرات و واردات عسل موسسات ذیربط دولتی از جمله موسسه استاندارد و تحقیقات کشورهای مربوط به بررسی کیفی عسل و تعیین نوع و درجه آن می باشند .
تعیین قوانین و مقررات مخصوص عسل و درجه بندی آن اغلب مورد توافق و قبول اکثر کشورهای صادر کننده و وارد کننده بوده و این کالای مهم اقتصادی را از هر گونه تقلب در کیفیت آن و همچنین از کالاهای مشابه مصنوعی مصون و متمایز می سازد .

برای جلوگیری از تبلور عسل معمولا کارخانه های بسته کننده عملیاتی روی آن انجام می دهند که عبارتند از : حرارت دادن ، افزودن کمی جوهر لیمو در هر تن و ... در همه این موارد به خاطر وارد شدن ناخالصی در مجموعه قندهای موجود ، پدیده کریستالیزاسیون ( شکرک زدن ) عقب می افتد . در مورد کارگاههای نا شناخته که در آن حرارت دادن عسل یا به صورت مستقیم یا بدون کنترل صورت می گیرد نه تنها مواد موجود در عسل دچار صدمه می شوند بلکه بعد از دمای مشخصی ماده ای به نام هیدروکسی متیل فورفورال ( HMF ) پدید می آید که اگر نسبت آن در عسل زیاد شود مصرف آن خطرناک است .
میزان هیدروکسی متیل فورفورال HMF که در اثر حرارت دادن در عسل تولید می شود براحتی قابل اندازه گیری است . با اندازه گیری HMF می توان عسل مصنوعی را نیز از عسل طبیعی تشخیص داد . در این نوع عسل ساکارز را بوسیله اسید تبدیل به گلوکز و فروکتوز می کنند و در هنگام این واکنش مقدار نسبتا زیادی HMF تولید می شود . در کشورهای مختلف جهان برای اینکه عسل دارای شرایط استاندارد باشد هیدروکسی متیل فورفورال آن نباید از مقدار معینی تجاوز کند .